Skip to Content

Kunstwerk in de kijker (IV)

Type: 
Mededelingenblad
Auteur(s): 
Wim Hüsken
Jaargang: 
43
Nummer: 
3
Plaats van uitgave: 
Mechelen
Jaar van uitgave: 
2012
Pagina's: 
21-25

Willem Geets, Poppenspel aan het hof van Margareta van Oostenrijk (1891), Stedelijke Musea Mechelen, inv.nr. S/631.

 

Rond de wisseling naar het nieuwe jaar 1893 richtte het Mechelse Sint-Lucasgilde zijn achtste tentoonstelling in. Oprichter van het gilde, Willem Geets, stelde er een van zijn pas gereed gekomen schilderijen tentoon: Poppenspel aan het hof van Margareta van Oostenrijk. Vijf jaar na die tentoonstelling besloot het stadsbestuur, na aandringen van de kunstenaar, om het werk voor 7.000 Belgische frank te kopen, een aanzienlijk bedrag. Maar het werk was de moeite waard en het trok vanaf het begin de aandacht van een grote schare bewonderaars.

Die “bewondering” voor het werk pakte op 16 juli 1984 verkeerd uit. Om 4 uur in de namiddag constateerde de huismeester van het Mechelse stadhuis, waar het werk op dat moment hing, dat een stuk ter grootte van ongeveer 50 x 35 cm met een scherp mes uit het doek was gesneden. De dader was niet bekend en men hoopte dat het ontvreemde fragment spoedig ergens zou opduiken. Helaas bleef elk spoor ervan uit. Opvallend detail: het uitgesneden stuk toonde het portret van een van de zusjes van de toekomstige keizer Karel V, Isabella. Waarom juist haar portret moest sneuvelen is nooit bekend geworden. Leek zij misschien op een familielid van de dader en wilde hij of zij om die reden dat mooie portretje zelf bezitten? In 2009 schreef Brigitte Raskin een spannend verhaal over de affaire: De gestolen prinses (uitgegeven bij Davidsfonds-Leuven).


Terug naar de maker en zijn schilderij. Willem Geets (Mechelen, 20 januari 1838 – 19 januari 1919) volgde lessen aan de Mechelse academie voor beeldende kunsten waar hij in 1858 de eerste prijs in de wacht sleepte voor “teekenen naar het leeven”, een verplicht onderdeel in de opleiding van aanstormende kunstenaars. In Antwerpen studeerde hij bij Nicaise De Keyser, een van de bekendste Belgische historieschilders. Van hem heeft de jonge Geets zijn voorliefde voor geschiedkundige onderwerpen overgenomen. Hij zal dan ook tot aan het eind van zijn actieve loopbaan als schilder de romantisch geïnspireerde onderwerpen van zijn historiestukken trouw blijven. Moderne stromingen als het impressionisme lieten hem onaangeroerd. In 1869, nog maar net dertig jaar oud, werd Geets benoemd tot directeur van de Academie in zijn geboortestad. Hij zou deze functie tot aan zijn pensionering behouden.

Wie zien we afgebeeld op het schilderij? Gekleed in het zwart en getooid met de typische hoofdbedekking voor weduwen, zit Margareta van Oostenrijk midden op een sierlijk gesculpteerde bank. (Het gaat hier overigens om een meubel uit Geets’ persoonlijk bezit. Het werd in 1943, samen met een groot aantal werken van de kunstenaar, door de stad aangekocht en bevindt zich nog steeds in het Hof van Busleyden.) Rond haar treffen we de zes kinderen aan van Johanna van Castilië en Margareta’s in 1506 overleden broer Filips de Schone. Rechts van Margareta zien we Karel, de latere heer van de Nederlanden, koning van Spanje en keizer van het Heilige Roomse Rijk. Het applaudisserende meisje links is Maria. Door haar huwelijk met Lodewijk II was zij van 1522 tot 1526 koningin van Hongarije. In 1530 volgde zij Margareta op als landvoogdes. Hier is zij ongeveer tien jaar oud. Ferdinand staat, met zijn rechterhand in de zij, rechts van de bank. Hij zou Karel opvolgen als keizer van het Heilige Roomse Rijk. Links van Maria zit een iets ouder meisje op een bankje. Ze kijkt niet naar het poppenspel maar heeft meer oog voor de schilder die dit tafereel op het doek vastlegt. We herkennen in haar de twee jaar oudere zus van Karel, Eleonora, dan zeventien jaar oud. Enkele jaren later zou zij huwen met de dertig jaar oudere Emanuel I van Portugal en na diens dood, in 1521, met de Franse koning, François I. Links van haar staat wellicht Catharina, de jongste van de zes kinderen van Filips de Schone, ruim drie maanden na de dood van haar vader in januari 1507 geboren. Door haar huwelijk met Johan III, bijgenaamd “de vrome”, zou ook zij koningin van Portugal worden. Vooraan rechts tot slot het meisje van het ontvreemde fragment: Isabella. Van 1514 tot 1523 was zij koningin van Denemarken en Noorwegen, in 1520-1521 tevens van Zweden. De laatste twee en een half jaar bracht zij door in Lier waar zij, samen met haar man Christiaan II, in april 1523 naartoe gevlucht was.

Dat de kunstenaar zijn fantasie de vrije loop liet gaan bij het vervaardigen van het schilderij is zeker. Ferdinand en Catharina zijn namelijk niet aan het hof van Margareta opgevoed. Het meisje bleef bij haar moeder in Spanje. Het zou voor de jonge weduwe immers al te erg zijn geweest, had men het dochtertje, ruim drie maanden na het overlijden van haar vader geboren, van haar hebben weggenomen. Op 22 juli 1515, het jaar waarin het tafereel met het poppenspel zou hebben plaatsgevonden, trad zij te Wenen in het huwelijk met de negen jaar oude Lodewijk II van Hongarije, een voorbeeld van een kinderhuwelijk zoals dat in die tijd in vorstelijke kringen nog gebruikelijk was. Bij diezelfde gelegenheid trouwde ook haar broer Ferdinand, twaalf jaar oud, met Lodewijks zus Anna van Bohemen, op één dag na eveneens twaalf jaar oud. De zes kinderen van Filips en Joanna hebben in de loop van de eeuw in tal van Europese landen betekenisvolle rollen gespeeld. Hun opvoeding aan het hof van Margareta heeft ze daarbij voorbereid op hun latere belangrijke posities, zo lijkt Geets met zijn voorstelling te willen suggereren.

Wat het schilderij zelf betreft was er in 2005 goed nieuws: het beschadigde werk werd in volle glorie hersteld. Het ontbrekende fragment is door een kundige restauratrice gereconstrueerd en draad voor draad aan het oorspronkelijke doek vastgehecht. Dat de historische werkelijkheid in dit werk geweld was aangedaan door de twee kinderen Ferdinand en Catharina af te beelden die in 1515 zeker niet in Mechelen vertoefden, zullen we bij zo’n interessant schilderij maar voor lief nemen.
Meer werk van Willem Geets kan bekeken worden in de online catalogus van de Stedelijke Musea Mechelen via de website: http://www.stedelijkemusea.mechelen.be.

Wim HÜSKEN
Conservator Stedelijke Musea Mechelen
 



Bookmark deze website 
Bookmark deze pagina