Tot het einde van de negentiende eeuw werd Dirk Martens uit Aalst als de eerste ‘Belgische’ drukker beschouwd, met zijn eerste boek in 1472 of 1473. In 1896 stelde de Mechelse boekhandelaar en historicus Henri Cordemans-de Bruyne echter een klein drukje voor dat deze gevestigde kennis op losse schroeven zette. Een restaurator had in een boekband uit de collectie van Cordemans-de Bruyne een kleine eenbladdruk ontdekt, de zogenaamde Ecce panis angelorum, waarvan het impressum deed uitschijnen dat het stuk gedrukt was in 1467 in het slotklooster van Bethaniën, net buiten de Mechelse stadsmuren. Dit zou betekenen dat Mechelen zou ‘promoveren’ tot de wieg van de boekdrukkunst in België.
Cordemans-de Bruyne publiceerde zijn bevindingen, samen met een facsimile van de Ecce, in de eerste en enige aflevering van zijn Bibliographie malinoise in het Bulletin van de Cercle Archéologique, Littéraire et Artistique de Malines. Hij toonde het stuk ook op een boekhistorisch congres in Mechelen in 1897. Onmiddellijk rezen er vragen over de authenticiteit van de Ecce. De ontdekking van zo’n vroege Mechelse druk kwam nochtans niet geheel onverwacht. Enkele decennia voordien was het testament opgedoken van een adellijke dame die in 1465 in Bethaniën was overleden. In dat document is er ondermeer sprake van unum instrumentum ad imprimendum scripturas et ymagines en er bestonden dus al speculaties over de aanwezigheid van een zeer vroeg drukkersatelier in het slotklooster.
Toch is de Ecce is naar alle waarschijnlijkheid een negentiende-eeuwse vervalsing.
Wat zijn de bewijsvoeringen en de onderzoekstechnieken van de boekhistoricus om dit aan te tonen? Meer nog, is er een antwoord op de vraag whodonit ?
U verneemt dat tijdens de lezing, die zoals gewoonlijk wordt afgesloten met een kleine receptie.
Spreker Diederik Lanoye (Leuven, 1977) studeerde geschiedenis van de Nieuwe Tijd aan de KU Leuven. Hij schreef een verhandeling over het verblijf van koningin Christina van Zweden in Antwerpen en Brussel in de jaren 1654-1655 (Davidsfonds/Leuven, 2001). Nadien was hij assistent aan de KU Leuven en deed hij onderzoek naar de Leuvense universiteit in de 16de en 17de eeuw. In 2007 werd hij projectmedewerker van de Short Title Catalogus Vlaanderen, een bibliografische databank van alle drukken binnen het huidige Vlaanderen en Brussel vóór 1801 (www.vlaamse-erfgoedbibliotheek.be/oude-drukken). Als curator werkte hij mee aan de tentoonstelling Gedrukte Stad in Mechelen en hij was co-auteur van het gelijknamige boek. Sinds februari 2012 is hij als catalograaf oude drukken verbonden aan de Universiteitsbibliotheek van de KU Leuven.
