TWEE PORTRETTEN DOOR JAN ANTHONY COXCIE

Op 22 januari van dit jaar werd de stad verblijd met de schenking van twee 17de-eeuwse schilderijen, vervaardigd door Jan Anthony Coxcie (1659-ca. 1720), achterkleinzoon van de bekende Mechelse schilder Michiel Coxcie (1499-1592). Het gaat om een dubbelportret van het echtpaar Pieter de Meester en Catharina de Dryver, twee vooraanstaande inwoners van Mechelen. Pieter, geboren op 30 juni 1626, was een zoon van Mathias de Meester en Catelijne van Beneden, die hier in 1621 in het huwelijk waren getreden. Catharina de Dryver, geboren op 19 januari 1635, was de dochter van een invloedrijke brouwer. Op 27 november 1657 trad het koppel in het huwelijk. Tot zover de droge genealogische informatie. Wat valt er evenwel over hun leven en hun nageslacht te melden?

Met zijn linkerhand beroert Pieter een globe en zijn rechterhand wijst nog eens nadrukkelijk naar die wereldbol. Of hij daarmee refereert naar een beroepsactiviteit is niet duidelijk. Het enig zekere dat we over hem weten, staat namelijk vermeld op zijn grafzerk. Die is te vinden in de Sacramentskapel van de Sint-Romboutskathedraal. Hij wordt omschreven als “Aelmoessenier deser stede ende Proviseur van het Heyligh Sacrament”. Dit duidt op functies binnen de sociale zorg die hij, naar alle waarschijnlijkheid, vooral aan het eind van zijn leven heeft vervuld. Latere familieleden waren eveneens in die zin actief. Zo was ook zijn oudste zoon Petrus, naast schepen van de stad en ‘trezorier’ (schatbewaarder), in 1702 en 1703 aalmoezenier. Andere leden van de familie de Meester treffen we in de archieven aan als beheerder van de Berg van Barmhartigheid, als meester van de weeskamer en als bestuurders van verschillende godshuizen.

Een kleinzoon van het echtpaar Pieter de Meester en Catharina de Dryver, Antoon Jozef (1696-1749), trouwde met Anna Maria Hillema, dochter van de heer van Ravestein en Swijveghem. Langs die alliantie kwam de familie in het bezit van het landgoed Ravestein bij Hever. In de omgeving van Mechelen bezaten de talrijke telgen van het geslacht de Meester overigens wel meer landerijen en indrukwekkende landgoederen. Zo maakt het kasteel Expoel bij Hombeek sinds 16 december 1736 onafgebroken deel uit van het familiebezit.

Een van de bekendste leden van de familie was Emile de Meester de Ravestein (1812-1889), van 1846 tot 1859 gezant van de Belgische regering bij de Heilige Stoel te Rome. Als doctor in het Romeins en hedendaags recht beschikte hij over een ruime culturele en historische intellectuele bagage, die hij onder andere tot uitdrukking bracht in een indrukwekkende collectie archeologische voorwerpen en een al even belangwekkende kunstcollectie. In 1885 schonk Emile 37 werken uit zijn kunstverzameling aan de stad Mechelen, met als topstuk het reliëf Christus aan de geselzuil van de Mechelse beeldhouwer en architect Lucas Faydherbe.

De twee door Jan Anthony Coxcie geschilderde portretten behoren tot de oudst bekende werken van die kunstenaar. Coxcie kreeg in 1691 opdracht van het Mechelse stadsbestuur om een statieportret te schilderen van de Spaanse koning Karel II. Dit doek was tot nu toe zijn oudst bekende werk. Maar wie krijgt zo’n eervolle opdracht als hij niet al eerder bewezen heeft een dergelijk voornaam portret te kunnen schilderen? Waren de portretten van Pieter de Meester en Catharina de Dryver misschien de proefstukken die het stadsbestuur ervan overtuigden dat Jan Anthony daarvoor de juiste man was? Hoe het ook zij, hij zou weldra een glansrijke carrière aanvangen als schilder van portretten en landschappen. Frederik I van Pruisen zou hem tot zijn hofschilder benoemen. Na diens dood in 1713 trok Coxcie naar Milaan waar hij enkele jaren later zou sterven.

De schenking door Ghislain de Meester van de twee portretten van Pieter de Meester en Catharina de Dryver betekent niet alleen een verrijking van de stedelijke schilderijenverzameling, zij voegt tevens een puzzelstukje toe aan de geschiedenis van Mechelen en getuigt van de grote betrokkenheid van de familie de Meester bij onze stad.

De schilderijen kunnen het best bekeken worden via de website van de Stedelijke Musea Mechelen (http://www.stedelijkemuseamechelen.be) door te klikken op “Collectie online”. Vul de naam “Coxcie, Jan Anthony” in en de beide portretten verschijnen in beeld. De verzameling van Emile de Meester de Ravestein kan langs dezelfde weg geraadpleegd worden door “Emile de Meester” in te geven.

Wim HÜSKEN
Conservator
Stedelijke Musea Mechelen